9 Ağustos’ta Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Azerbaycan liderlerinin katılımıyla Orta Asya Devlet Başkanları 6. İstişare Toplantısı Kazakistan’ın ev sahipliğinde başkent Astana’da gerçekleşti. Toplantıya Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman katıldı. Tacikistan’da yapılan Zirve’de olduğu gibi bu zirveye de onur konuğu olarak Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de davet edildi. Böyle bu zirvenin konsepti giderek “Merkezi Asya devletleri + Azerbaycan” olarak şekillenmektedir.
Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantıları, Orta Asya ülkelerinin liderlerinin bölgesel işbirliği, ekonomik kalkınma, güvenlik, kültürel bağlar ve uluslararası ilişkiler gibi çeşitli konuları ele almak üzere bir araya geldikleri bir platformdur. Bu toplantılar, bölgedeki ülkeler arasında koordinasyonu artırmak, ortak zorluklara karşı ortak çözümler geliştirmek ve işbirliğini güçlendirmek amacıyla düzenlenmektedir. Bu toplantıların temel amacı, Orta Asya ülkeleri arasında siyasi, ekonomik ve sosyal işbirliğini artırmak, bölgesel kalkınma stratejileri geliştirmek, sınır güvenliği, terörle mücadele ve organize suçla mücadele konularında ortak politikalar oluşturmak, su kaynakları yönetimi, yenilenebilir enerji projeleri ve çevresel sürdürülebilirlik gibi konulara çözüm geliştirmek, ortak kültürel mirasın korunması ve tanıtılması için işbirliği yapmaktadır. Bölge liderleri tarafından Bölgenin temel ortak sorunları yanında bölgenin potansiyel zenginlikleri de ele aldığında bu toplantılarda somut karar alınması nispeten daha kolay olduğunu söylemek mümkündür.
Zirve’de açılış konuşması yapan ev sahibi Kazakistan’ın Cumhurbaşkanı Kasım Jomart Tokayev, uluslararası ilişkiler sisteminin temellerinin tehlikeli bir şekilde erozyona uğradığına tanık olduklarını belirterek, “Bölgemizde barış ve istikrarın korunması asıl görevimiz olmaya devam edecektir.” hususuna vurguda bulundu. Tokayev, konuşmasında Türk Devletleri Teşkilatı Zirvelerinde de üzerinde durulan Orta Koridor konusuna da değindi. Tokayev, Orta Asya’nın transit ve ulaşım potansiyelinin daha da geliştirilmesinin büyük önem taşıdığına dikkat çekerek, bölge ülkelerinin içinde yer aldığı Trans Hazar Uluslararası Taşımacılık Koridoru, Kuzey-Güney Koridoru ile Kuşak ve Yol Girişimi gibi projelerinin önemine değindi.
Zirveye onur konuğu olarak davet edilen Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise son iki yılda Orta Asya ülkelerine 16. Ziyareti olduğu ve bu süre zarfında Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’dan meslektaşlarım Azerbaycan’ı toplamda 15 kez ziyaret ettiklerini ifade ederek, Azerbaycan ve Orta Asya ülkeleri, artan stratejik öneme sahip olan ortak tarihî ve kültürel coğrafi bir bölge olduğu, bölge halklarının çok asırlık tarih, kültür, din ve ortak değerler sahip olduğunu dile getirmiştir. Aliyev’in ifade ettiği üst düzey ziyaretlerinin Türk Konseyi’nin Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) olarak yeniden şekillendiği İstanbul Zirvesinden sonra yoğunlaşması TDT üye ülkelerde yarattığı sinerjiyi açık olarak ortaya koymaktadır.
Aliyev’in üzerinde durduğu önemli konulardan biri de güvenlik, enerji ve nakliyat konusunda işbirliğidir. Aliyev, birçok konuşmasında dile getirdiği üzere güvenlik alanındaki işbirliği konusuna bu konuşmasında da değinmiştir. Dünyada artan tehditler ve meydan okumalar, ülkeleri arasında savunma ve güvenlik alanında işbirliğinin güçlendirilmesini zorunlu hale gerektiğini ifade eden Aliyev, bu bağlamda, geçen ay Kazakistan’da düzenlenen ve Azerbaycan’ın da katıldığı “Birleştik-2024” uluslararası operasyon-taktik komuta-karargâh tatbikatının önemli bir adım olduğunu vurgulamıştır. . Ayrıca, Azerbaycan’ın askeri eğitim kurumlarında Orta Asya ülkelerinden öğrencilerin eğitim görmesi, bu alandaki ilişkilerin geliştiğine işaret olduğunu dile getirmiştir. Bu konuyu yorumlarken Türki ile Azerbaycan arasında askeri alandaki işbirliği de göz önünde uzak tutmamak gerekir.
Aliyev, Azerbaycan’ın yenilenebilir enerji alanında Orta Asya ülkeleri ile yakın işbirliği içinde olduğu ve bu yılın Mayıs ayında imzalanan “Azerbaycan, Kazakistan ve Özbekistan’ın Enerji Sistemlerinin Birleştirilmesi Üzerine İşbirliği Mutabakatı”, yeşil enerji alanındaki söz konusu ülkeler arasındaki işbirliğinin ilk adımı olduğunu vurgulamıştır. Aliyev, Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun yük taşıma kapasitesinin 1 milyon tondan 5 milyon tona çıkarıldığı, Alat Uluslararası Ticaret Limanı’nın yıllık geçiş kapasitesinin 15 milyon tondan 25 milyon tona çıkarılması yönünde yapılan çalışmalar büyük ilerleme kaydettiği, Hazar Denizi’nde Azerbaycan’ın ticaret filosu için yeni gemilerin sipariş edildiği, Orta Asya ülkelerinde bu amaca yönelik bazı altyapı projeleri hayata geçirildiğini ifade ederek tüm bu faaliyetlerin Orta Koridor’un pratik açıdan önemini daha da artırdığını ifade etmiştir.
Bölgesel entegrasyonu derinleştirmek ve uzun vadeli ortaklık içeriğini zenginleştirmek amacıyla istişare toplantısının formatının daha da iyileştirilmesi gerektiğini dile getiren Mirziyoyev,Orta Asya’nın, jeopolitik konumu nedeniyle küresel güven krizinin ve çatışmaların tırmanmasının tüm olumsuz sonuçlarıyla karşı karşıya kaldığını kaydetti. “Orta Asya’nın bugünü ve geleceğinin, ülkelerimiz ve halklarımızın refahının büyük ölçüde ortak çabalarımıza, yakın işbirliğine hazır olmamıza, kararlı önlemler almamıza ve bölgenin çıkarlarını ortaklaşa savunmamıza bağlıdır.”ifadesinde bulunan Mirziyovey, Ukrayna ve Orta Doğu’da yaşanan olaylar bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına doğrudan etkilediği, bu durumun geleneksel ticaret ve ulaşım zincirleri sekteye uğrattığı, yaptırım ciddi olumsuz sonuçlar doğurduğu, lojistik maliyetler ciddi oranda arttığı, bunun da enflasyon baskısına neden olduğu ve Küresel sermaye piyasasında fırsatların daraldığı, korumacılığın arttığı ve yeni engellerin ortaya çıktığını ifade etmiştir. Zirvenin ardında Astana’da Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’e“Orta Asya Devlet Başkanlarının Onur Nişanı”nın görkemli bir törenle takdim edildi.
Tacikistan hariç diğer katılımcıların tamamı TDT’ye üye ülkelerinin oluşturduğu bu iştişare zirvesi ve bu zirvede alınan kararlar dolaylı olarak TDT’nin etkinliğini de artıracağını söylemek mümkündür. Zira TDT, diğer entegrasyonlarda farklı olarak üye ülkeler arasındaki ikili ilişkiler yapısal olarak desteklemek ve bu ikili ilişkiler zamanla kurumsallaşarak Teşkilatın politikasına evrildiği görülmektedir. O nedenle kanaatimce bu istişare toplantısına TDT genel sekreterinin de konuk olarak davet edilmesinde fayda bulunmaktadır.
Yorumlar (0)