Prof.Dr. Mehmet Sezai Türk Yazdı: Taşra Üniversiteleri için Toplumsal Kalkınma Proje Önerileri

Prof.Dr.Mehmet Sezai Türk / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

Taşra üniversiteleri, Türkiye’nin dört bir yanında, şehir merkezlerinden uzak ama toplumun kalbine yakın birer umut ışığı olarak yükseliyor. Bu üniversiteler, sadece akademik bilgi üreten kurumlar değil; aynı zamanda bulundukları bölgenin sosyal, ekonomik ve kültürel dokusunu dönüştürme potansiyeline sahip güçlü birer aktör. Ancak, bu potansiyel çoğu zaman yeterince değerlendirilemiyor; taşra, merkeze bağımlı bir gölgede kalmaya devam ediyor. Oysa dünya, taşra üniversitelerinin yerel kalkınmada nasıl birer lokomotif olabileceğini gösteren ilham verici örneklerle dolu: Hindistan’da süt kooperatifleriyle kırsalı canlandıran Anand Agricultural University, ABD’de yenilenebilir enerjiyle bölge ekonomisini güçlendiren Appalachian State University, Portekiz’de kültürel mirası turizme kazandıran University of Évora… Bu örnekler, taşra üniversitelerinin, yerel ihtiyaçlara odaklanarak ve toplumla iş birliği yaparak nasıl bir değişim yaratabileceğini gözler önüne seriyor. Türkiye’de de taşra üniversiteleri, bölgenin doğal ve kültürel zenginliklerini merkeze alarak tarımdan enerjiye, eğitimden sağlığa kadar geniş bir yelpazede projeler geliştirebilir. Bu çalışma, taşra üniversitelerinin toplumsal kalkınmadaki rolünü yeniden düşünmeye davet ediyor; yerel kaynakları, akademik birikimi ve küresel vizyonu birleştirerek taşrayı bir çekim merkezine dönüştürecek özgün proje önerileri sunuyor. Çünkü taşra, sadece bir coğrafya değil; bir milletin kökleri, geleceği ve ortak hayalleridir

1. Yerel Tarım ve Gıda Güvenliği Projeleri:

Amaç: Bölgenin tarımsal potansiyelini harekete geçirerek çiftçilere modern tekniklerle destek olmak ve gıda güvenliğini güçlendirmek.

Uygulama: Taşra üniversiteleri, ziraat fakülteleriyle sahaya inebilir. Örneğin, organik tarım teknikleriyle verimi artıran projeler geliştirilebilir; su tasarrufu sağlayan damla sulama sistemleri köylülerle buluşturulabilir. Çiftçilerle iş birliği yaparak kooperatifler kurulabilir; böylece ürünler doğrudan tüketiciye ulaşıp aracıların devre dışı kaldığı bir sistem yaratılabilir. Mesela, bir taşra üniversitesi, bölgedeki nohut üretimini markalaştırarak “Taşra Lezzeti” etiketiyle büyük şehirlere pazarlayabilir.

İlham Veren Örnek: Hindistan’daki Anand Agricultural University, Gujarat’ta süt üretimini artırarak “Beyaz Devrim”i başlattı. Çiftçilere eğitim ve teknoloji desteğiyle kooperatifler kuran üniversite, kırsalda ekonomik bir devrim yarattı. Aynı modeli, mesela Kastamonu’daki bir taşra üniversitesi siyez buğdayı için neden uygulamaya koymasın?

Etkisi: Çiftçiler kazanır, gençler tarıma yönelir, bölge gıda güvenliğinde bir merkez haline gelir. Toprak yeniden canlanır, taşra yeniden umut dolar!

1. Yenilenebilir Enerji ve Sürdürülebilirlik Girişimleri

Amaç: Bölgenin doğal kaynaklarını (güneş, rüzgar, biyokütle) kullanarak enerji üretimini teşvik etmek ve yerel halkı bu konuda bilinçlendirmek.

Uygulama: Üniversiteler, mühendislik bölümleriyle küçük ölçekli güneş veya rüzgar enerjisi santralleri kurabilir, bu projeleri yerel yönetimlerle entegre edebilir. Öğrenciler ve öğretim üyeleri, köylere giderek enerji tasarrufu eğitimleri verebilir.

Dünya Örneği: ABD’de Appalachian State University (Kuzey Carolina), Appalachian bölgesinde yenilenebilir enerji projeleriyle tanınır. Üniversite, yerel topluluklarla iş birliği yaparak güneş enerjisi sistemleri kurmuş ve bu sayede hem enerji maliyetlerini düşürmüş hem de bölge ekonomisini canlandırmıştır.

2. Eğitim ve Yetkinlik Geliştirme Programları

Amaç: Yerel gençlerin ve yetişkinlerin istihdam edilebilirliğini artırmak için mesleki eğitimler sunmak.

Uygulama: Üniversiteler, bölgedeki iş gücü taleplerine göre (örneğin, turizm, el sanatları, teknoloji) kısa süreli sertifika programları düzenleyebilir. Ayrıca, ilkokul ve ortaokul öğrencilerine yönelik bilim ve sanat atölyeleriyle eğitimde fırsat eşitliği sağlanabilir.

Dünya Örneği: Japonya’daki Akita International University, kırsal bir bölgede yer almasına rağmen, uluslararası eğitim programlarıyla gençleri küresel iş piyasasına hazırlamış ve bölgeye ekonomik canlılık getirmiştir.

3. Kültürel Miras ve Turizm Projeleri

Amaç: Bölgenin kültürel zenginliklerini öne çıkararak sürdürülebilir turizmi teşvik etmek.

Uygulama: Üniversiteler, yerel tarih ve kültür üzerine araştırmalar yaparak turizm rotaları tasarlayabilir. Öğrenciler, rehberlik ve pazarlama eğitimleriyle bu projelere katılabilir. Yerel el sanatları kooperatifleri desteklenebilir.

Dünya Örneği: Portekiz’deki University of Évora, Alentejo bölgesinde kültürel mirası koruma ve turizm projeleriyle kırsal kalkınmaya katkı sağlamıştır. Üniversite, yerel içecek üretimini ve tarihi köyleri tanıtarak bölgeyi turizmde bir merkeze dönüştürmüştür.

4. Sağlık ve Toplum Refahı Girişimleri

Amaç: Bölgedeki sağlık hizmetlerine erişimi artırmak ve halk sağlığı bilincini geliştirmek.

Uygulama: Tıp veya hemşirelik fakülteleri, mobil sağlık tarama birimleri kurabilir. Öğrenciler, köylere giderek temel sağlık eğitimleri (hijyen, beslenme) verebilir. Üniversite hastaneleri, yerel halk için ücretsiz veya düşük maliyetli hizmetler sunabilir.

Dünya Örneği: Güney Afrika’daki University of Limpopo, kırsal bölgelere sağlık hizmetleri götüren projelerle tanınır. Üniversite, yerel kliniklerle iş birliği yaparak AIDS ve tüberküloz gibi hastalıklarla mücadelede önemli bir rol oynamıştır.

Başarılı Dünya Örneklerinden Çıkarımlar

• Yerel İhtiyaçlara Odaklanma: Başarılı projeler, bölgenin özgün ihtiyaçlarını ve kaynaklarını merkeze alır. Örneğin, Anand Agricultural University’nin süt kooperatifleri, Gujarat’ın tarımsal yapısına özgü bir çözümdü.

• Toplum Katılımı: Appalachian State University’nin yenilenebilir enerji projeleri, yerel halkın aktif katılımıyla sürdürülebilir hale geldi.

• Eğitim ve Araştırma Entegrasyonu: University of Évora, akademik araştırmaları turizmle birleştirerek hem bilgiyi hem de ekonomik değeri artırdı.

• Küresel Bağlantılar: Akita International University, kırsal bir konumda olmasına rağmen küresel bir vizyonla hareket ederek bölgeyi merkeze taşıdı.

Türkiye’deki Taşra Üniversiteleri için Uygulama Stratejisi

• İş Birlikleri: Yerel yönetimler, STK’lar ve özel sektörle ortaklıklar kurulmalı. Örneğin, bir taşra üniversitesi, bölgedeki bir OSB ile iş birliği yaparak mesleki eğitim programları geliştirebilir.

• Finansman: Devlet teşvikleri (TÜBİTAK, Kalkınma Ajansları) ve uluslararası fonlar (AB Erasmus+ gibi) kullanılabilir.

• Ölçülebilir Hedefler: Projelerin başarısı, istihdam artışı, gelir düzeyi veya sağlık hizmeti erişimi gibi somut göstergelerle değerlendirilmeli.

Taşra üniversiteleri, bu tür projelerle sadece yerel kalkınmaya katkı sağlamakla kalmaz, aynı zamanda merkeze bağımlılığı azaltarak kendi bölgelerini birer çekim merkezi haline getirebilir. Bu, hem Türkiye’nin dengeli kalkınmasına hem de taşra üniversitelerinin toplumsal etkisinin artmasına olanak tanır.