Güney Kafkasya (Trans-Kafkasya); Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan’dan oluşuyor. (üçü de NATO üyesi değil). Sovyetlerin çöküşünün bölge için etkileri oldu. Bu bölgede NATO ile Rusya arasında ilişkiler var. Bu bölge enerji koridorudur (doğal gaz, petrol). Hazar denizinde Azerbaycan, İran, Kazakistan, Rusya, Türkmenistan’ın kıyısı var. Azerbaycan doğal gazı, Rus doğal gazına alternatif. Çünkü Rus doğal gazı tekelleşme konumunda. Avrupa Rusya’nın yağı ve doğal gazına dayanıyor. Ancak ab, Rusya’nın bunu zorlayıcı bir araç olarak kullanmasını engellemek istiyor. Tanap boru hattı projesi ile hazar denizinden çıkarılan doğal gaz, Avrupa’ya İtalya, Yunanistan ve Arnavutluk’a kadar Türkiye ve Yunanistan üzerinden geçecek ve İtalya’dan da diğer Avrupa ülkelerine. Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye koridoru, Rusya’nın tekelleşmesini engelledi. Rusya Sovyet’in dağılmasından sonra olan ülkelere, örneğin Gürcistan, Azerbaycan gibi, hakimiyet kurmak istemektedir. Partnership for peace programı, Avrupa ve eski Sovyetler birliği ülkeleri arasında güven oluşturmaya yönelik bir programdır (NATO zirvesinde geliştirilmiş). Ruslar 2008de Gürcistan’ı istila edene kadar Gürcistan NATO üyesi olmak istiyordu. Azerbaycan bağlantısızlar hareketine katılarak NATO ve csto (eski Sovyetler birliği ülkeleri) ya üyelik istemediğini belli etti. Gürcistan ve Azerbaycan NATO üyesi değil. Eski Sovyetler birliği üyesi olan sadece Estonya, Letonya, Litvanya vardır. Azerbaycan NATO üyesi olmamasına rağmen iyi bir müttefiki. Donmuş ihtilaf, sıcak savaşın bittiği ama barış anlaşmanın olmadığı diplomatik ilişkiyi söyler; bu bölgede donmuş ihtilaflardan çok var.
Hazar petrol-doğal gazında NATO ve Rusya’nın çıkarları çatışıyor (NATO’nun çoğu Avrupa üyesi ama kanada ve Amerika da dahil. Rusya petrolün sadece kendisinden alınmasını istiyor, hazardan değil).
Rusya’nın 2 yüzü var. Rusyanın uzlaşmacı yüzü: Osce minsk grubu (abd, rusya, fransa üyeleri), Ermenistan-Azerbaycan’ın Karabağ sorununa çözüm bulmaya çalışıyor.
Rusya’nın provokatör yüzü: Rusya Gürcistan savaşı. Rusya, NATO’yu Gürcistan’daki tatbikatlarla bölgeyi istikrarsızlaştırmayla suçluyor (Gürcistan, NATO üyesi değil ama müttefiki).
Rusya Ermenistan’da askeri üsler kurdu. Rusya’nın desteğinden güç alan Ermenistan, dağlık karabağı işgal halinde tutuyordu. Rusya’nın Azerbaycan’a ve hazar denizine yakın Ermenistan’da askeri üsleri olması batı yağı ve doğal gazı için tehdit oluşturuyor.
Rusya, kendi çıkarları için uzlaşmacı rol üstleniyor (çatışma çözmekten ziyade). Üç güney Kafkasya ülkesi ayrıldığından beri Rusya onları yönetiyor.
Rusya Ermenistan’a üs kurunca aradaki gürcistanla hem iletişim kurmak zorunda kalmıyor hem de Gürcistan’ı kontrol altında tutuyor. Çünkü Gürcistan’la savaş yaptığı için arası iyi değil.
Güney Kafkasya’daki çatışmaların Rusya’ya Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan üzerinde siyasi koz olarak hizmet ettiği bir sır değil. Bunlara donmuş çatışmalar deniyor.
Rusya-Gürcü savaşı ve Ukrayna sorunu NATO’yu güney Kafkasya’ya genişlemek konusunda isteksiz hale getirdi.
Amerika, Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO’ya üyeliğini desteklese de buna İngiltere, Fransa ve Almanya karşı çıktı. Almanya ve Fransa, bunun Rusya’ya karşı gereksiz bir suç olduğunu söylediler. Almanya, Rusya’nın NATO ile bu yüzden çatışabileceğini düşünüyor. Böylece Rusya, NATO’nun Gürcistan ve Ukrayna’ya genişlemesini önledi.
Ukrayna, Gürcistan gibi tüm bölge NATO üyesi olsa Rusya’ya karşı güçlü durabilirler. Güvenlik açığı bu bölgedeki bu şekilde çözülebilir.
Sonuç olarak; NATO enerjinin, petrolün, doğal gazın güven altında kendi ülkelerine güney Kafkasya’dan (hazar denizinden) gelerek ulaşmasını istiyor. Rusya kendisinden petrol ve doğal gazın alınmasını istiyor.
NATO’nun hazar bölgesindeki enerji güvenliğinde merkezi bir rol üstlenmesinin önünde başlıca engellerden biri, Rusya’nın NATO ile ortak çabaya girişmesindeki isteksizliği.
NATO’nun hazardaki ortaklarla enerji güvenliği konusunda zayıf işbirliği, NATO’nun hazar bölgesindeki enerji güvenliğinde merkezi bir rol üstlenmesi yönündeki bir engel.
Enerji konusunda işbirliğine artan ihtiyaç, Rusya ve İran dışında güney Kafkasya bölgesine (Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye koridoru) batının (natonun) büyük önem vermesine neden oldu. Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı, bakü-tiflis-erzurum doğal gaz boru hattı, tanap ve tap projeleri özellikle ab (NATO) ile işbirliğinde önemli bir adım.
Yani Avrupa (NATO), Rusya yerine hazar denizinden (güney Kafkasya’dan) enerjiyi almak istiyor.
ABD, Avrupa’nın hazar denizi ile etkileşimini, Avrupa’nın hazar denizinden enerji almasını destekliyor (ABD de Avrupa da genellikle NATO üyesi).
Rusya ile Türkiye’nin iyi ilişkileri sebebiyle Avrupa, Rusya doğal gazından faydalanmaktadır.
Rusya, Gürcistan ile savaş yaşadı. Azerbaycan-Ermenistan çatışmasında da Rusya Ermenistan’ı destekledi. Dolayısıyla Rusya ile güney Kafkasya ülkelerinin (Ermenistan, Gürcistan, Azerbaycan) arası iyi olmalı ki Avrupa’ya giden enerji güvenli olsun.
NATO, Azerbaycan ve Gürcistan’ı üyesi yapmak yerine onlarla ilişki kurmalıdır.
Herhangi bir güney Kafkasya ülkesinin NATO üyeliğine yapacağı her hamle, Rusya’nın olumsuz tepkisine yol açabilir. Çünkü Rusya, tek enerji kaynağı olmak, tekelleşmek istiyor. Güney Kafkasya’dan petrol-doğal gaz alınmasını istemiyor. Diğer bir nedeni Rusya’nın güney Kafkasya ülkesi olan Azerbaycan ve Gürcistan’la arası iyi değil.
Dolayısıyla Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan (güney Kafkasya)yı NATO’ya dahil etmek (ki bu Rusya’yla NATO ilişkilerini gerer) yerine onlarla ilişki kurmak Rusya’nın batı (NATO) ile ilişkilerini iyi etkiler.
Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan Sovyetlerden kopmuş ülkeler ama şu anda Rusya, Ermenistan ve Gürcistan’ın ayrılıkçı bölgelerine üs kuruyordu (onları kontrol etmek için). Eğer NATO, Ermenistan ve Gürcistan’la onları kendilerine dahil etmeden iyi ilişkiler kurarsa Rusya’nın oradaki varlığını dengeleyebilir. Yani Batı da Ermenistan ve Gürcistan üzerinde kontrol kurmuş olur.
Rusya ve NATO arasında taraf seçmek, güney Kafkasya için iyi bir durum değil ve o bölgeyi istikrarsız yapabilecek bir durum.
Yorumlar (0)